Metamfetamin Bağımlılığı Nedir? Nasıl Kurtulunur?
Metamfetamin Bağımlılığı
Metamfetamin Bağımlılığı nedir?
1960’lı yıllarda amfetamin ve metamfetamin türevleri ilaç olarak şizofreni, narkolepsi, hiperaktivite, mutipl skleroz(MS), obezite, migren, deniz tutması gibi birçok hastalıkta kullanılmıştı. O yıllarda metamfetamin ilaçlarının bağımlılık etkisi ortaya çıkmadan önce bu ilaçlara ulaşmak çok kolaydı. Piyasada kolaylıkla bulunuyordu. Metamfetamin vücutta dopamin ve norepinefrin salınımına neden olduğundan uyarıcı bir etkisi vardır. Metamfetamin kullananların %6-46’sında “metamfetamin ile ilişkili psikoz” geliştiği tahmin edilmektedir.
Tek doz kullanım ya da yoksunluk sırasında görülebilen psikoz genellikle geçici olsa da yüksek doz kullanıma bağlı olarak gelişen psikozların kalıcı olma olasılığı yüksektir. Metamfetamin uyuşturucu bağımlılığı, sentetik olarak üretilmekte, çok hızlı ve güçlü bağımlılık yapıcı etkisi vardır. Buhar yoluyla, sigara şeklinde veya damar yoluyla kullanılabilir.
Metamfetemin bağımlılık yapar mı?
Kısa sürede bağımlılık yapabilir, beyinde daha uzun süre kaldığı için beyinde zarar verici etkisi diğer maddelere göre daha hızlı gelişmektedir. Ayrıca ölümcül sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. İlk dozdan itibaren güçlü bağımlılık yapma özelliği vardır.
Metamfetamin Bağımlılığı belirtileri nelerdir?
Maddeyi düzenli şekilde kullanma ihtiyacı hissetme, aynı etkiyi görmek için dozu sürekli arttırma, her zaman bir miktar madde saklama, maddi imkansızlık halinde bile madde temini için para harcayabilme, maddeyi temin için hırsızlık veya şiddet gibi kötü yollara başvurma, madde bağımlılığından kurtulmayı deneyip başarısız olma, maddeyi kullanmadığında yoksunluk belirtileri gösterme gibi belirtileri vardır. Kişiler madde aldığında tansiyon ve vücut sıcaklığı yükselir, göz bebekleri genişler, ishal, bulantı görülebilir. Bunun akabinde depresyona yol açabilir.
Yüzlerinde, bakışlarında donuk bir ifade, diş çürükleri görülür, bağışıklık sistemi zayıflar. Ailenin çocuklarında şu belirtileri görürse dikkat etmesi gerekir, çocuğun gizemli bir havası olabilir, sosyal ortamının değişikliği, eve gelince ciddi davranış değişikliği, gözaltlarında morarma veya kızarıklık veya evden paranın eksilmesi, komşudan para isteme gibi durumlarda aileler dikkatli olmalıdır.
Aileler aynı zamanda çocuk ve ergenlik döneminde çocuklarını spor aktivitelerine yönlendirmelidir. Çünkü yapılan araştırmalar sonucunda, spor yapan çocuk ve ergenlerde madde kullanımına başvurma oranı daha az olduğu görülmüştür.
Metamfetamin kullanan kişilerde ne gibi etkiler oluşur?
Metamfetin kullanarak İntihar eden genç
Kullanan kişilerde iştah azalması, 1-2 gün süren uykusuzluk, enerjide artış, kendine güvende artış görülür. Bu etkileri olduğu için eskiden savaş uçaklarını kullanan pilotlara metamfetamin ilaç olarak verilirdi. Ayrıca zayıflama ilaçlarında da kullanılırdı. Yan etkileri ortaya çıktıktan sonra kullanımdan kaldırıldı. Metamfetamin kullanan kişilerde yoğun bir duygu durum değişikliği görülebilir (çok hareketliyken bir anda modunun düşmesi gibi).
Fiziksel olarak metamfetamin etkileri şu şekilde sıralanabilir; aşırı terleme, mide rahatsızlıkları, ishal, ciltte kaşıntı, kusma, ağız kuruluğu, düzensiz kalp atışları ve nefes sıklığında artış, kan basıncı ve vücut sıcaklığında artış gözlenebilir. Bunların yanı sıra bahsettiğim gibi uyku ihtiyacında azalmalar görülür. Bu azalmalar kişide ilk olarak olumlu gibi algılansa da daha sonra kişi yorgunluktan tükenene kadar uyuyamaz.
Zayıflama ilaçlarında kullanılmasının nedeni ise yemek yeme isteğini azalttığı için kilo kaybı görülmesidir. Bu etkiler hızlıca artışa geçip hızlı şekilde sonlanır. Birçok psikomotor bozukluklara kaygı, panik, paranoya, şizofreni, psikoz gibi rahatsızlıklara yol açtığı görülmüştür. Dolayısıyla bilişsel fonksiyonlarda zarara neden olur. Metanfetamin maddesinin cinsel isteği ve libidoyu arttırdığını söyleyebiliriz.
Metamfetamin krizi olarak kullanım bırakıldığında bu belirtilerin tam tersi birkaç gün yataktan çıkmama, enerjide azalma, depresif ve isteksiz ruh hali görülebilir. Madde bırakıldıktan sonra iki hafta süresinde yoğun kullanma isteği ve yoksunluk belirtileri görülebilir.
Metamfetamin bağımlılığından kurtulmak için neler yapılabilir?
Psikiyatri uzmanına başvurmalıdır, ülkemizde bu alanda uzmanlaşmış klinikler var. Örneğin; AMATEM’ler var, devlet hastanelerinin bünyesinde de kurulmuş AMATEM’ler var. Özel kurumların da kendi içlerinde alt birimleri var madde bağımlılığıyla ilgili fakat mutlaka psikiyatri uzmanına başvurmalıdırlar. Psikiyatri uzmanları olabildiğince ilaçsız şekilde bağımlılıklardan kurtarma eğilimi gösterir. Çünkü kişi bir süre sonra ilaca bağımlılık geliştirebilir.
Aileler çocuklarına dikkat etmelidir. Çünkü kişi metamfetamin kullandığını gizliyor olabilir. Kişi gizlice madde kullanmasına rağmen eğitim hayatı başarılı olabilir. Genelde zayıflama, cilt renginde soluklaşma, sinirlilik, uyku sorunları, sebepsiz öfkelenme, kuşku duyma, aileden uzaklaşma, kişisel bakımının azalması, sosyal aktivitelere ilgisinin azalması, arkadaş çevresinin değişmesi gibi belirtileri ailenin dikkat etmesi gerekir.
Şüpheli durumlarda çocuklarıyla öncelikle baş başa konuşmaları ve yargılayıcı, agrasif bir tutum içinde olmamaları gerekir. Güven sorunuyla alakalı olmadığını fakat küçük bir idrar tahlili yapmak istediklerini rutin bir kontrol gibi düşünebileceğini söyleyerek kontrol ettirmelidirler. Bu şekilde kurtulma yollarını takip edilerek tedavi sürecine geçilmelidir.
Metamfetamin bağımlılığı tedavisi nasıl yapılır?
Kararlılık ve uygun tedavi ile bu bağımlılıktan kurtulanabilir.
Maddeye karşı kullanma isteğinin yüksek olması ve bağımlılık yapıcı etkisinin yüksek olması nedeniyle yatarak tedavi uygulanır. Maddenin vücuttan atılması, bağımlılık hakkında bilgi alınması ve yoksunluk belirtileriyle baş etme süreciyle ilgili terapi yöntemleri uygulanır. Kişi tekrar metamfetamin kullanmasının engellenmesi için 5-6 ayda bir aşı (Vanoxerine consta) yapılır.
Alkol, metamfetamin uyuşturucu madde kullanımında tıpta daha yeni uygulanan elektrik akımı verilerek beynin hasar görmüş hücreleri onarılıyor. Bu tedavi ile %70-80 gibi bir başarı elde ediliyor. Beyin hücreleri onarılıp yenilenince alkol ve madde kullanımı yavaş yavaş unutuluyor. Diğer bir tedavi yöntemi ise iyi bir rehberlik eğitim programı almaları gerekmektedir. Bu eğitimin amacı madde kullandıkları dönemdeki kaybettikleri kabiliyeti, kontrolü ve iletişimi vermektir. Bu eğitim programının amacı kötü tecrübelerle iyi tecrübeleri yer değiştirmek ve hayatlarında uygulamaktır. Kişiler moralleri bozulduğunda veya bir şeyler yolunda gitmediğinde çıkış noktası olarak maddeleri arıyorlar. Bu nedenle bu programda kişiler hayatlarının iniş ve çıkışlarının üstesinden gelmeyi öğreniyorlar.
Metamfetamin kafası nasıldır?
Uyanıklık, motivasyon ve kısa dönem beyin faaliyetini arttıran madde yüksek dozlarda öforiye neden olmaktadır. Yani kişi ütopik(hayali) bir ortamda yaşadığını hisseder. Risk davranışları artabilir. Gerçeklik kavramı zedelenebilir. Artmış güven duygusuyla normal hayatta sergilemeyeceği hareketler ya da psikotik hareketler sergileyebilir.
